Қазіргі әлемдегі физикалық төзімділік бірнеше ғасыр бұрынғыдай қатты бағаланбайды. Адамдар көп уақытты қозғалыссыз өткізеді, ұзақ уақыт серуендеуге сирек шығады, және апатия мен қажудан жиі зардап шегеді — өйткені тұрақты белсенді болмаудан жүрек-тамыр жүйесі, тірек-қимыл жүйесі, және бір қызығы мидың жұмысы біртіндеп бұзылады. Қарапайым сөзбен айтқанда, физикалық төзімділіктің төмендеуі когнитивтік қабілеттердің төмендеуіне әсер етеді, нәтижесінде жалпы деградация пайда болады.
Төзімділік не үшін қажет?
Бұрыннан физикалық төзімділік адамдарға ұзақ жаяу жүруге және саяхаттауға, ауыр және бір сарынды жұмыстарды орындауға, қиын ауа-райына жақсы төтеп беруге және төтенше жағдайлардан айтарлықтай оңай шығуға мүмкіндік берді. Мұндай шыдамдылық ерте балалық шақта қалыптасты, ал қазіргі балалар да оны табиғи жаттығулар жасау арқылы: еңбектеу, секіру, жүгіру, баспалдақтар мен ағаштарға өрмелеу, қозғалатын ойындар ойнау арқылы дамытады. Күнделікті белсенділік салауатты тірек-қимыл жүйесін қалыптастыруға, ептілік пен икемділікті дамытуға мүмкіндік береді және, әрине, төзімділікті айтарлықтай арттырады.
Жас кезінде физикалық төзімділіктің арқасында адамдар бір апта бойы күніне екі сағат ұйықтай алады, белсенді өмір салтын жүргізе алады және дәрістерге қатыса отырып, қосымша екі жұмыста қатар жұмыс істеп үлгереді. Белсенділік пен шыдамдылық сирек ауыруға, тез сауығуға және жаңа жағдайлар оңай бейімделуге көмектеседі, бұл мамандық алып жатқан немесе мансабын енді бастап жатқан жастар үшін өмірлік маңызды болып табылады.
Стресстік жағдайларда өзін жақсы сезіну қабілетінен басқа, физикалық төзімділік келесіні қамтамасыз етеді:
Өкінішке орай, қалпына келтіру мүмкіндігінсіз шыдамдылықты белсенді пайдаланудың дәл сол кезеңі көбінесе белсенділіктің соңғы серпініне жиі айналып жатады, содан кейін адамдар төзімділік деңгейін қалпына келтірмей, энергияны үнемдеуді жөн көреді, бірте-бірте тіпті дүкенге бару да ерлік сияқты көрінетін жағдайға жетеді.
Ересек адамға физикалық төзімділікті қалай қалпына келтіруге және дамытуға болады?
Егер балалар мен жасөспірімдердің физикалық белсенділігін шектемесе, олар төзімділікті табиғи жолмен дамытады. Ересек адамдар үшін қимыл-қозғадыс ойындары мен ұзақ серуендердің жолы жиі жабық болып келеді: бос уақыт та көп емес, көбінесе күш-жігер де жетіспей жатады. Сондықтан төзімділікті дамытудың шығынды аз қажет ететін, бірақ тиімді тәсілдерінен бастау керек. Мысалы, жүру бағытын біртіндеп ұзарта отырып, кешке жаяу серуендеу, немесе күн сайын таңертең 10-15 минутқа буын гимнастика мен жаттығулар орындау. Шынығу процедураларын контрастылы душ немесе денені салқын сумен ысқылау арқылы қосымша бастауға болады. Және, әрине, өзіңізге ұнайтын спорт секциясын таңдаған жөн: пилатес, жүзу, би аэробикасы, онда өзіңіз сияқты адамдармен бірге қажетті жүктемені алуға және сонымен бірге - жақсы уақыт өткізуге болады.
Басында қиын болады. Тіпті жылдам жүру ентігу мен әлсіздікке әкеледі. Алғашқы аэробика сабақтары бас айналуды және тіпті естен тануды тудыруы мүмкін. Мұның себебі жүрек пен ми тіндерінде оттегінің жетіспеуінде жатыр: жүктеме үйренбеген дене үлкен энергияны тұтынады және тотығу процестері оттегін жетіспейді. Сондықтан төзімділікті дамытудың алғашқы кезеңдерінде жүктеме кезінде жасушаішілік метаболизмді оңтайландыратын дәрі-дәрмектерді пайдалану ұсынылады.
Физикалық төзімділікті көтеретін жанама факторлар
Жаттығулар физикалық күшті едәуір арттырады және төзімділік көрсеткіштерін арттырады, алайда денсаулықты және өмір сүру сапасын жақсарту үшін бір белсенділік жеткіліксіз. Сондай-ақ қажет етіледі:
Тұрақты жаттығулармен үйлесімдікте бұл факторлар стресске төзімділік пен дененің физикалық төзімділігін едәуір арттырады, сонымен қатар көңіл-күйді айтарлықтай жақсартады және жұмыс қабілеттілігін арттырады.
